ننه سرما شخصیت افسانه‌ای در فرهنگ و قصه‌های ایرانی است. ننه سرما نماد زنی قدرتمند است که امور خانه و کاشانه را به دست می‌گیرد و به خوبی آن‌ را اداره می‌کند. در زمستان با تعطیلی کشت و کار، عمو نوروز به دنبال کار می‌رود. ننه سرما در زمستان خانه را می‌روبد و به انتظار عمونوروز می‌نشیند. او هر سال اسفند برای دیدار عمو نوروز تدارکات بسیاری می‌بیند. حیاط را آب و جارو می‌کند، خانه را گردگیری می‌کند، پشتی‌ها را مرتب می‌چیند، در گلدون‌ها سنبل می‌کارد و در بهترین ظروفش سیر و سرکه و سمنو و سکه می‌گذارد. چای تازه دم می‌گذارد، بساط قلیان را به‌پا می‌کند و همه چیز را برای آمدن عمو نوروز مهیا می‌کند.
در ادبیات عامه ننه سرما در روزهای آخر زمستان آن‌چنان از کارهای خانه خسته شده‌ که به خواب می‌رود. عمو نوروز از راه می‌رسد و با دیدن ننه سرما در خواب گلی بر بالشتش می‌گذارد و می‌رود. پس از مدتی ننه سرما از خواب بیدار می‌شود. غصه می‌خورد که فرصت دیدار با عمونوروز را از دست داده و مثل هر سال باید دوباره به انتظار بنشیند.

شب یلدا نیز با حضور این شخصیت فرهنگی رونق می‌گیرد. با شروع فصل زمستان، در فرهنگ عامه این روایت وجود دارد که ننه سرما با برف و سرمای زمستانی از راه می‌رسد و در کنار سفره‌ی یلدا شامل آجیل، انار، هندوانه و شیرینی برای کودکان و نوجوانان و بزرگسالان قصه می‌گوید. این شخصیت از دیرباز خلق شده و نسل به نسل منتقل شده و نسل جدید نیز او را می‌شناسند و با او ارتباط برقرار می‌کنند.